Briefbezorgers

In de Egyptische plaats Oxyrhynchus zijn niet alleen bijbelhandschriften gevonden, maar ook talloze brieven. Dr. Peter Head heeft voor een aantal van deze brieven de rol van de 'postbode' geanalyseerd. Hij concludeert dat de bezorger meer deed dan alleen post bezorgen. Vaak nam hij ook andere voorwerpen mee en/of gaf hij, als gevolmachtigde van de afzender, nadere uitleg over de inhoud van de brief. Maar er zijn geen aanwijzingen dat de bezorger de brief voorlas, hoewel veel mensen zelf niet konden lezen. Head past deze voorbeelden toe op het Nieuwe Testament en concludeert dat wij de bezorgers van Paulus' brieven kunnen zien als diens persoonlijke gezanten en de eerste uitleggers van zijn brieven. In dit verband is het opmerkelijk dat Paulus de Romeinenbrief aan een vrouw, Febe, als bezorger toevertrouwde (Rm 16:1).

Journal for the Study of the New Testament 31.3 (2009)

Geciteerd vanuit Ellips, tijdschrift over Bijbel & wetenschap, Jaargang 35 nr. 295, januari 2010

Febe

Febe wordt in Romeinen 16:1 genoemd als diaken van de gemeente in Kenchreeën. (De Griekse term hier, diakonos, wordt ook vaak gebruikt voor Paulus’ andere medewerkers.) In vers 2 wordt gezegd dat zij “een prostatis voor velen is geweest”.

David Hamilton schrijft over dit Griekse woord prostatis:

Er is in het Grieks geen beter woord dat het dienend leiderschap beschrijft dat Jezus ons voorgeleefd heeft. Het is het meest geschikte woord om goddelijk leiderschap te beschrijven dat niet op zichzelf gericht is, maar oprecht degenen aan wie leiding gegeven wordt dient.

Het woord wordt gebruikt om mensen op de hoogste gezagsposities te beschrijven, die hun macht gebruiken om de mensen onder hun autoriteit te verdedigen, te beschermen, te zegenen en te helpen. Het wordt gebruikt voor de meest nobele, ja de meest goedgunstige en weldadige heersers. Buiten het Nieuwe Testament wordt dit woord gebruikt voor keizers, koningen, gouverneurs, edelen, patriarchen, legeraanvoerders en vele andere gezaghebbende functionarissen.

In het Nieuwe Testament wordt slechts één persoon met dit woord omschreven: Febe. Dit is de allerhoogste eer.
(1995 David Joel Hamilton, I Commend to You Our Sister, eigen vertaling)

Over het algemeen wordt aangenomen dat Febe deze brief aan de Romeinen bezorgd heeft. Ze wordt aanbevolen door Paulus zelf en heeft een gezaghebbende positie in de gemeente te Kenchreeën. Het is niet voor niets dat het haar werd toevertrouwd deze belangrijke brief te bezorgen.

Dat past allemaal niet zo goed bij de gedachte dat vrouwen geen leiding mogen geven in de kerk, maar de dagelijkse praktijk van de apostel Paulus leert ons hele andere dingen...

Objectificatie

Gelezen:

Toen ik een keer naar een christelijk radioprogramma luisterde, sprak daarin een prediker over zijn strategie om zichzelf sexueel rein te houden in zijn bediening. Hij zou bijvoorbeeld nooit alleen met een vrouw in een auto gaan zitten (behalve zijn echtgenote). Toen hij eens ergens gesproken had, zei iemand hem na afloop: "Sally zal je straks naar het vliegveld brengen." "Het spijt me," zei hij, "dat kan alleen maar als er nog iemand meerijdt." Hij vertelde trots dat, toen er niemand gevonden werd, hij een taxi gebeld had, en dat uit eigen zak betaalde.

Niet echt inspirerend...

Jezus zette zijn reputatie op het spel, door te praten met de Samaritaanse vrouw bij de put terwijl er niemand ander bij was (zie Johannes 4). Ik denk dat deze spreker dat wel afgekeurd zou hebben. Erger nog, door zijn reinheidsstrategie zou hij niet eens beschikbaar zijn geweest voor deze bediening. Wat een wettische benadering en een ontkenning van de waarheid dat we gemaakt zijn voor omgang met vrienden van beide seksen.

Een cynisch gezegde zegt: "familiarity breeds attempt" (je moet de kat niet op het spek binden), maar ik denk ook dat "intimacy breeds respect" (intimiteit baart respect.) Juist omdat we in onze vriendschappen zo weinig toekomen aan echte intimiteit zijn we zo kwetsbaar voor seksuele fantasiën. Onze oversekste maatschappij is het gevolg van een gebrek aan vriendschappen met mensen van het
andere geslacht, niet het gevolg van het gebrek aan afstand tussen de seksen.

Ik heb een poosje een groep voor alleenstaanden geleid. Op een dag kwam er een jongeman naar me toe die zei dat hij met de groep ging stoppen. Op mijn vraag waarom antwoordde hij: "deze groep heeft veel voor me betekent en ik kan eigenlijk niet zonder." Hij vertelde verder over de komst van een nieuwe vrouw in de groep, die er heel erg aantrekkelijk uitzag. Dat was inderdaad zo. Maar in dit geval sloeg zijn fantasie op hol, en iedere keer dat hij haar zag werd het erger. Het ging zo ver, dat hij vond dat hij haar maar helemaal niet meer moest zien.

Ik zei dat ik het begreep, maar dat hij precies het verkeerde deed. Hij leek verward. Ik vroeg: "heb je wel eens met haar gesproken? Ze is erg vriendelijk, en misschien leer je haar dan wel op een heel andere manier kennen." "Maar dat zal het alleen maar erger maken!" zei hij. "Nee, echt niet," verzekerde ik hem. "Zodra je over de fase van 'aanbidden op een afstand' heen bent, zal je je realiseren dat ze een persoon is en niet één of ander object. Dat zal al een heel verschil maken. Het zal je helpen om haar genoeg te respecteren om deze objectificatie van haar seksualiteit te stoppen, of je zal haar goed genoeg leren kennen om te ontdekken hoe je bevriend kan zijn met haar (ook als ze niet je toekomstige huwelijkspartner zal zijn)."

Hij volgde mijn advies op en ze werden goede vrienden, maar geen huwelijkspartners.

Gebruikt en vertaald met toestemming

Izebel

Maar dit heb ik tegen u: u laat die Izebel, die zichzelf profetes noemt, haar gang gaan terwijl ze mijn dienaren met haar uitspraken tot ontucht en het eten van heidens offervlees verleidt. En hoewel ik haar de tijd heb gegeven om te breken met het leven dat ze leidt, weigert ze haar ontuchtig gedrag op te geven. (Openbaring 2:20-21)

Dit gedeelte komt uit het profetisch woord van Jezus aan de gemeente Tyatira. Een vrouw, die hier Izebel genoemd wordt, geeft onderwijs aan de gemeente. (In vers 20 wordt het Griekse woord didasko, onderwijzen gebruikt.) Een unieke kans om aan te geven dat zij dit onderwijzen op moet geven, omdat het fout is als een vrouw onderwijs geeft.

Maar dat gebeurt hier niet. Izebel wordt niet berispt omdat ze onderwijs geeft. Ze wordt berispt om de inhoud en de uitwerking van haar onderwijs. Dit was een unieke kans om aan te geven dat vrouwen nooit mogen onderwijzen, "kijk maar eens wat er van komt." Maar van een dergelijke wet vinden we hier niets terug.

Wat hier sterk wordt veroordeeld is immoreel gedrag en het aanzetten tot immoreel gedrag, niet het onderwijzen op zich. Er is niets op tegen als vrouwen goed en opbouwend onderwijs geven.

Waar zijn de vaders?

In Marcus 10 doet Jezus een merkwaardige uitspraak.

28 Petrus nam het woord en zei: ‘Maar wij hebben alles achtergelaten om u te volgen!’ 29 Jezus zei: ‘Ik verzeker jullie: iedereen die broers of zusters, moeder, vader of kinderen, huis of akkers heeft achtergelaten omwille van mij en het evangelie, 30 zal het honderdvoudige ontvangen: in deze tijd broers en zusters, moeders en kinderen, huizen en akkers, al zal dat gepaard gaan met vervolging, en in de tijd die komt het eeuwige leven. Vele eersten zullen de laatsten zijn en vele laatsten de eersten.’ (Marcus 10:28-31 NBV)

Als we goed kijken, zien we dat Jezus in vers 30 (in het tweede rijtje met familieleden) geen vaders noemt. Maakt Jezus hier een vergissing? Ziet Hij iets over het hoofd?

Bijbeluitleggers gaan ervan uit dat het hier niet om een vergissing gaat, maar dat Jezus bewust de vaders weglaat. We lezen vaker dat Jezus de vaderrol relativeert (zie Matteüs 23:9).
In Jezus' tijd had de vader een belangrijke rol. We hebben het dan over de paterfamilias, de heer des huizes. Jezus laat de vaders bewust weg, ze staan teveel voor patriarchale overheersing. Het Koninkrijk van God wordt echter gekenmerkt door broederschap, niet door machtsverhoudingen. Vele eersten zullen de laatsten zijn!
Jezus heeft het hier niet over onze hemelse toekomst. Hij noemt specifiek: in deze tijd! In deze tijd zouden onze gezinsrelaties dus niet gekenmerkt moeten worden door de man als priester van het gezin.

Huiselijk geweld en de linkerwang toekeren

Eerder schreef ik over huiselijk geweld.

Er zijn mensen die vinden dat een vrouw die in een situatie zit van huiselijk geweld haar echtgenoot niet mag verlaten. Laatst hoorde ik dat iemand daarbij een beroep deed op Matteüs 5:39:

En ik zeg jullie je niet te verzetten tegen wie kwaad doet, maar wie je op de rechterwang slaat, ook de linkerwang toe te keren.

Maar wordt hier echt bedoeld dat je je zomaar moet laten slaan?

Ten eerste weten we van Jezus dat hij juist opkwam voor de verdrukten en dat Hij zich verzette tegen onrecht.
Ten tweede: een klap op de rechterwang is een klap met de achterkant van de rechterhand. In de tijd van Jezus was dit een belediging, een vernedering. Zo werd een slaaf geslagen. Deze klap heeft een sterke boodschap van ongelijkheid in zich. "Jij bent inferieur."

De andere wang toekeren betekent dan: Je sloeg me verkeerd. Ik weiger me door jou te laten vernederen. Als je me dan toch per sé wilt slaan, sla me dan als een gelijke. Dus met de (binnenkant van de) linkerhand!
De weg van Jezus is een weg van militante geweldloosheid, van geweldloos verzet.

Wat betekent dit voor iemand in een situatie van huiselijk geweld?
Volgens mij een zou verantwoorde toepassing kunnen zijn: Verlaat de mishandelaar en maak hiermee duidelijk dat, tenzij hij je behandelt als een gelijke, tenzij hij respect toont, je niet meer terug zal komen. (Natuurlijk betekent dit dat het geweld niet meer voor mag komen.)

Tot slot wil ik opmerken dat ook situaties van verbale of psychische mishandeling onacceptabel zijn.

Greg Boyd over het huwelijk

Op zijn weblog (Random Reflections) schrijft Greg Boyd over het huwelijk. Hierbij een vertaling van een fragment uit dit artikel:

In zijn betoog over instructies aan mannen en vrouwen herinnert de apostel Paulus hen eraan dat alle volgelingen van Jezus zich aan elkaar moeten onderwerpen, ongeacht sociale status, geslacht of ras. Dus echtgenoten moeten elkaar onderdanig zijn (Efeziërs 5:21).

Terwijl huwelijken die onder "de vloek" zijn gekarakterizeerd dreigen te worden door machtsspelletjes waarbij de partners erlkaar proberen te overheersen en te controleren (Genesis 3:15), moeten huwelijken van "het Koninkrijk" gekenmerkt worden door het tegenovergestelde te doen. Mannen en vrouwen moeten zich aan elkaar onderwerpen. Een huwelijk kan het Koninkrijk van God inzoverre reflecteren als mannen en vrouwen christen (christus-gelijkvormig) zijn voor elkaar.